Podróż do kresu liter, czyli Międzynarodowy Dzień Tłumacza w CK ZAMEK

Z okazji Międzynarodowego Dnia Tłumacza w CK ZAMEK zapraszamy na spotkanie z twórcami przekładów arcydzieł literatury europejskiej – Marią Gołębiewską-Bijak, Wawrzyńcem Brzozowskim, Wojciechem Charchalisem i Krzysztofem Majerem. Ich przekłady Hamsuna, Prousta, Cervantesa i Melville’a zachwycają odwagą i kunsztem warsztatowym.

Tłumacz literatury klasycznej, obok wymaganych kompetencji językowych (biegłości w dziedzinie, słuchu absolutnego i cierpliwości) winien także wykazywać liczne, z pozoru drugorzędne, umiejętności rzemieślnicze i sportowe. W tym fachu, gdy trzeba stanąć literą w literę z największymi dokonaniami sztuki pisarskiej, przydaje się sprawność ogrodnika, spawacza, jubilera i wspinacza wysokogórskiego.

Tekst obrośnięty bogatą literaturą fachową, przebadany wzdłuż i wszerz, wykwintny, tajemniczy, misternie skonstruowany i zaskakujący językowo trzeba przecież dobrze usłyszeć, rozpoznać jego problemy i jeszcze – możliwie najcelniej, bez uszczerbku na wielości podtekstów – oddać we własnym języku. Brzmi to niewykonalnie, a jednak każde pokolenie tłumaczy przenosi do polszczyzny arcydzieła literatury, kierując się misją ocalania ich od zapomnienia, a nierzadko również chęcią poprawienia wersji już istniejących, którym zarzucono błędy stylu lub interpretacji.

Na czym polega różnica między tłumaczeniem klasyki a innych tekstów? Z pozoru proces przekładu wygląda tak samo: należy rzetelnie wykonać swoją pracę, a praca to żmudna, samotnicza i nigdy się nie kończy. Nie znam tłumacza, który nie chciałby czegoś poprawiać i oddawał tekst bez cienia wątpliwości, że wszystkie problemy przekładowe zostały w równie zadowalający sposób rozwiązane. Oczywiście, nie o sam język tu chodzi i nie o znakomitą biegłość w rejestrach, ale o wszystko, czego możemy oczekiwać od ponadczasowych książek.

Im lepszy twórca, tym więcej poziomów tekstu, większe bogactwo odwołań i literackiego smaku. Im lepszy autor, tym więcej ironii, humoru, kryptocytatów, slangu, gier słownych i innych min. A przecież sam język to nie wszystko, bo tekst ma swoje sekwencje, układa się w większe całości, nawiązuje sam do siebie i innych utworów, kusi kompozycją i zachwyca strukturą. Jeśli włączymy w to jeszcze debaty o przekładanym dziele, interpretacje wyrażeń, których na próżno szukamy w słowniku, czy dzieje pojedynczych słów, które już dawno temu wypadły z obiegu, uzyskamy miksturę, przed którą większość trzeźwo myślących ludzi zadrży.

Jak to wszystko przenieść do innego języka (innego kodu kulturowego, innej tradycji lekturowej i czytelniczej)? Tutaj przydaje się doświadczenie wspinacza, spawacza i jubilera, który pracuje w zawiei form, śnieżycy sensów i gradzie intertekstualiów, a potem wysyła do wydawcy prawdziwe dzieło sztuki, w którym nie widać łączeń, a wyfasetowane dialogi nie wskazują na to, że powstawały w warunkach ekstremalnego skupienia.

Z okazji tegorocznych obchodów Międzynarodowego Dnia Tłumacza 30 września 2021 o godzinie 18.00 spotkamy się w CK ZAMEK z twórcami przekładów arcydzieł literatury europejskiej – Marią Gołębiewską-Bijak, Wawrzyńcem Brzozowskim, Wojciechem Charchalisem i Krzysztofem Majerem. Ich przekłady Hamsuna, Prousta, Cervantesa i Melville’a zachwycają odwagą i kunsztem warsztatowym. Porozmawiamy o tajemnicy wybitnej literatury, rozbierzemy geniusz na czynniki pierwsze i zadamy kultowe pytanie literaturoznawców: „Jak zrobiony jest «Nos» Gogola”? (Proszę dowolnie podmienić tytuł tej noweli).

Podróż do kresu liter roi się od niebezpieczeństw i zanim wyruszy w nią czytelnik, tłumacz musi pierwszy przebyć tekst i wytyczyć szlak. I na spotkanie z najlepszymi przewodnikami po świecie tekstów zapraszamy wszystkich czytelników. Rozmowa odbędzie się pod patronatem Stowarzyszenia Tłumaczy Literatury.

KINGA PIOTROWIAK-JUNKIERT

KINGA PIOTROWIAK-JUNKIERT – akademiczka (UAM), badaczka i tłumaczka literatury węgierskiej, autorka projektu „Gdzie się podziały poetki? Tu są!”, laureatka konkursów poetyckich. W 2019 roku ukazał się jej tom „Pieśni Myrmidonu”.

ZAMEK CZYTA / KANON OD NOWA – PRZEKŁAD. Goście: Wawrzyniec Brzozowski, Wojciech Charchalis, Maria Gołębiewska-Bijak, Krzysztof Majer, prowadzenie: Kinga Piotrowiak-Junkiert, 30.09.2021 g. 18 Sala Wielka CK ZAMEK. Spotkanie transmitowane także na Facebooku CK ZAMEK i Zamek Czyta.
Patronat: Stowarzyszenie Tłumaczy Literatury.

Drukuj