Obie: Bliskość na wyciągnięcie

„Obie” Justyny Bargielskiej i Iwony Chmielewskiej to książka, której adresat nie jest jednoznacznie określony. Obecność ilustracji w oczywisty sposób sugeruje dziecięcego czytelnika. Jednak ta oczywistość jest niesprawiedliwa – tak dla dzieci, dla dorosłych, jak i dla poezji.

1.

One, obie, dwie poetki. Jedna świata słów, druga z rzeczywistości obrazów. Obie piszą troskę i czułość. Obie rysują serce matki rozkruszone w dzieciach oraz wrażliwość kobiety rozproszoną w świecie. Odcienie czerwieni na szarym tle.

2.

Justyna Bargielska i Iwona Chmielewska, obie w jednej książce. Dotychczas świadkowaliśmy ich dwóm spotkaniom na papierze (a może jeszcze tylko spojrzeniom?): na okładkach książek Justyny Bargielskiej, które zrobiła Iwona Chmielewska; na czwartej stronie okładki „Królestwa dziewczynki”, któremu Justyna Bargielska użyczyła kilku słów – wrażeń ze wspólnej z dzieckiem lektury. O reszcie wiem tylko z szeptów.

Teraz są obie, a ich nazwiska zostały wydrukowane na jednej okładce książki, która inicjuje działalność nowego poznańskiego wydawnictwa – Wydawnictwa Wolno.

Szukanie tych obecności rozpoczyna się już od wyklejki. By tego dokonać, potrzebny jest trójwymiar, a więc lektura – samodzielne oświetlenie tego, co narysowane, napisane.

3.

One, obie są też w środku książki dosłownie, a tu znaczy to także do-obrazowo. Blisko. Bargielska patrzy w lustro. Widzi w nim siebie, potem nie widzi nic, w końcu znajduje to, co w posrebrzanej szybie można dostrzec tylko czasami – dziecko w sobie, schowane niżej, głębiej, niż widać na pierwszy rzut banalnego oka. Chwilę później zasypia – na dwóch stronach rozkładówki jednocześnie. Na górze, na dole (czy w każdym rogu strony śni się inaczej?).

Obie, razem, dokonują przewrotu na miarę przewrotu kopernikańskiego. Jego znaczenie to cykl księżyca i płodność kobiety. A Kopernik jak zawsze (w takim momencie?), jak u Matejki – stateczny w ruchu i natchnieniu. Chyba jednak na pewno był mężczyzną, który po prostu miał szczęście do frazeologii.

Inny przewrót to świat do góry nogami, świat na opak. Sznurek, huśtawka, Pippi Pończoszanka. Wielkim przewrotem jest każde przełożenie strony książki „Obie”, szarych kartek zszytych czerwoną nitką, stron znikających słów, powracających obrazem.

4.

Ale „Obie” to przecież nie tylko one.

To także ta bliskość na wyciągnięcie… rąk.

Obu.

5.

Adresat tej książki nie jest jednoznacznie określony, może nim być zarówno dorosły, jak i dziecko, a także dorosły wraz z dzieckiem i dziecko z dorosłym, razem. Obecność ilustracji w oczywisty sposób sugeruje dziecięcego czytelnika/dziecięcą czytelniczkę. Jednak ta oczywistość jest niesprawiedliwa – dla dzieci, dla dorosłych i dla poezji. Bo „Obie” prawo do ilustracji daje także dorosłym.

Książka Bargielskiej i Chmielewskiej składająca się ze słów i obrazów przeznaczona jest dla czytelników w różnym wieku. Zasada lekturowego spotkania to otwarcie na współtworzenie wraz z autorkami znaczeń, które czasami kryją się w ledwo widocznych słowach, czasami w niespodziewanych obrazach i w szczelinie między stronami rozkładówek.

6.

Ta książka zaczyna się od formatu: nieco mniejsza niż A4, trochę większa niż zeszyt. Zwraca uwagę już na samym początku, przy pierwszym kontakcie, przy tej „manualnej”, pierwszej lekturze. Taka decyzja autorek i wydawcy nie dziwi, gdy mówimy o picturebooku, gatunku, w którym znaczenie słów i obrazów ściśle wiąże się z materialnym kształtem publikacji.

7.

Weź książkę w ręce. W obie. I czytaj. Wolno.

JOANNA ŻYGOWSKA

Justyna Bargielska, Iwona Chmielewska, „Obie”, Wydawnictwo Wolno, Poznań 2016.

ZAMEK Z KSIĄŻEK: Spotkanie z Justyną Bargielską i Iwoną Chmielewską wokół książki „Obie”. Prowadzenie: Jarosław Borowiec (Wydawnictwo Wolno). Centrum Kultury ZAMEK, 25.01.2017, sala 103, g. 18.

JUSTYNA BARGIELSKA – poetka i pisarka. Autorka tomów poetyckich, m.in. „China Shipping” (2005), „Bach for my baby” (2012), „Nudelman” (2014). Dwukrotna laureatka Nagrody Literackiej Gdynia (2009, za tom wierszy „Dwa fiaty”; 2010 za tom prozy „Obsoletki”). Ostatnio wydała „Siedem przygód Rozalii Grozy”. Mieszka w Warszawie.

IWONA CHMIELEWSKA – ilustratorka i twórczyni wydawanych na całym świecie autorskich picturebooków. Jej książki publikowane były w Korei Południowej, Japonii, Hiszpanii, Francji czy Niemczech. Laureatka wielu prestiżowych nagród, m.in. Złotego Jabłka na Biennale Ilustracji w Bratysławie i dwukrotnie Bologna Ragazzi Award (2011, 2013). Za książki „Pamiętnik Blumki” (2011) oraz „abc.de” (2015) nominowana do nagrody Deutsche Jugendliteraturpreis. Ostatnio opublikowała m.in.: „Kłopot” (2012), „O tych, którzy się rozwijali” (2013), „Królestwo dziewczynki” (2014), „W kieszonce” (2015). Mieszka w Toruniu.

JOANNA ŻYGOWSKA – polonistka, teatrolożka, miłośniczka literatury i teatru dla dzieci i młodzieży, doktorantka na Wydziale Filologii Polskiej i Klasycznej UAM, pedagożka teatru w Teatrze Fredry w Gnieźnie.  

Drukuj